آنچه می خوانید چند بیت نیایش از مثنوی مولانا (۶۰۴ – ۶۷۲ ه‍.ق) است. (قرن هفتم)

بیت اول :

ای خدای مهربان و بخشنده ، ای که از فضل و بخشش تو حاجت هر نیازمند برآورده می شود، با بودن خدایی چون تو، شایسته نیست . که بنده به دیگری روی آورد و از غیر تو یاری بخواهد.

بیت ۲ :

خدایا ، داشن اندک ما را که همچون قطره ای از دریاهاست. به دریاهای دانش بیکران خود متصل کن

بیت ۳ :

خدایا، همان قطره که از دریای معرفت دانش خود به ما بخشیدی، از آلودگی به هوا و هوس و گرایش های مادی و لذت های جسمانی حفظ کن.

بیت ۴ :

خدایا همچون پرندگان حریص و گرسنه ای که در مسیر پروازشان دام های پردانه ی بسیاری گسترده شده، در مسیر زندگی ما نیز امکان لغزش و خطا و گمراهی بسیار است.

بیت ۵ :

اما اگر در هر قدم از مسیر زندگی ماف هزاران قطر باشد، نگرانی و اندوهی نداریم زیرا می دانیم که تو برای خدای مهربان، هرگز بنده ات را تنها گذاری.

بند ۶ :

از خدا می خواهیم که ما را موفق کند که بنده ی ، مطیع و شاد باشیم. زیرا بنده ناسپاس و نافرمان از لطف پروردگار محروم خواهد شد.

بند ۷ :

انسان ناسپاس و گمراه تنها به خودش بدی نمی کند، اخلاق رفتار بد او مانند آتش به همه جا سرایت می کند و به همه زبان می رساند.

خودآزمایی درس ۱ :

۱٫ در درس ستایش خدا و پیغمبر بین کدام کلمات آزایه ی «سجع دیده می شود؟ (مثال : تابنده و پاینده)

سجع همانندی کلمات در پایان دو جمله یا بیشتر است.

آفریننده ای است که پرستیدن اوست سزاوار، دهنده ای است که خواستن جز او نیست خوش گوار . هست کننده از نیست کننده از هستی

کلمات سجع در سایر عبارات درس :

خواری و سروری / زیبنده و درخورنده / گزید و رسید / باز پسین و پیشین / بندی و پندی / راه نماینده و آگاهاننده / ستوده و شنونده / برکار و خار

۲٫ منظور از جملات پایانی متن چیست؟

منظور از جملات «تا باد و آب و ……» این است که تا جهان باقی است.

۳٫ متصل گردان به دریاهای خویش یعنی چه ؟

خدایا ، دانش و معرفت ما را بیشتر کن

۴٫ چرا بی ادب از لطف پروردگار محروم می شود؟

زیرا با نافرمانی و ناسپاس خود نشان می دهد که لایق بهره برداری از نعمتهای بی کران پروردگار نیست.

فصل اول انواع ادبی (۱)

درس دوم – ادبیات حماسی

فصل اول – انواع ادبی (۱)

دسته بندی آثار ادبی به ما کمک می کنند تا آن را آسان تر و بهتر بشناسیم و ارزیابی کنیم.
گذشتگان ما آثار ادبی را بر اساس صورت و شکل ظاهری تقسیم بندی می کنند.
چنان که قالب های شعر فارسی را – به جز دو قالب قصیده و غزل – بر اساس شکل ظاهری یعنی طرز قرار گرفتن قافیه ها و مقدار ادبیات، نام گذاری کرده اند، هم چنین آثار نثر فارسی را با توجه به شیوه نگارش آن ، به نثر ساده ، نثر سجع و …… دسته بندی و نام گذاری کرده اند.

در ادبیات جهان ، آثار ادبی بر اسسا «اندیشه و محتوا» به چهار نوع اصلی تقسیم و دسته بندی شده اند:

۱٫ ادبیات حماسی

۲٫ ادبیات نمایشی

۳٫ ادبیات غنایی

۴٫ ادبیات تعلیمی

درس ۲ – ادبیات حماسی :

تعریف اثر حماسی :

حماسه در اصطلاح روایتی داستانی است که از تاریخ تخیلی یک ملت که با قهرمانی ها و اعمال و حوادث خارق العاده در می آمیزد. اثر حماسی دارای چهار ویژگی است :

۱٫ به صورت داستان است

۲٫ مربوط به یک ملت است

۳٫ در بردارنده قهرمانی و دلاوریهاست

۴٫ حوادث و رویدادهای غیرعادی در آن دیده می شود

ویژگی اصلی اثر حماسی تخیلی بودن و شکل داستانی آن است.

قهرمان یک اثر حماسی انسانی آرمانی و برتر است. نظیر رستم در شاهنامه فردوسی در آثار حماسی حوادث غیرطبیعی و خلاف عادت فراوان است. این رویدادها نشان دهنده ی آرمان ها و آرزوهای بزرگ یک ملت در زمینه های اخلاقی و نظام اجتماعی است. و عقاید کلی آن ملت را درباره مسائل اصلی انسانی مانند آفرینش، زندگی و مرگ بیان می کند. بزرگترین حماسه سرای ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی، حدود ۳۷۰ ه‍.ق (نیمه دوم قرن چهارم) نظم شاهنامه را آغاز کرد و بیش از سی سال برای سرودن آن رنج می برد. شاهنامه را می توان به سه بخش اساطیری، حماسی و تاریخی تقسیم کرد.
غم نامه ی رستم و سهراب که از برجسته ترین داستانهای شاهنامه است مربوط به بخش حماسی است.

رزم رستم و سهراب (۱)

معانی اشعار و ادبیات درس :

رستم به هنگام ترک شهر ، نزد تهمینه آمد و مهره ای را که بر بازو داشت:

بیت۲ :

رستم مهره را به همسرش، تهمینه داد و گفت : از این مراقبت کن . اگر تقدیر تو را صاحب کرد، این مهره را به گیسوی او بیاویز.

بیت ۳ :

و این کار را در زمانی مناسب و مبارک و با امیدواری و خوش بینی انجام بده

بیت ۴ :

ولی اگر تقدیر و سرنوشت‌ تو را صاحب پیدا کرد، این مهره را که نشان و یاد بود پدر اوست به بازویش ببیند

بیت۵ :

پس از گذشت نه ماه، از تهمینه پسری متولد شد که مثل ماه تابان بود

بیت ۶ :

چون کودک چون کودک هنگام خندیدن چهره اش سرخ شد و مانند گل شاداب، شکفت، مادرش، تهمینه، نام او را سهراب (=سرخ آب) گذاشت.

بیت ۷ :

هنگامی که سهراب یک ماهه شد، جثه اش مانند کودک یک ساله بود بدنش با وجود خردسالی، مانند بدن پدرش ورزیده بود.

بیت ۸ :

وقتی که سهراب ده ساله شد. آنچنان قوی شده بود که در توان زمین کسی توانایی مبارزه با او را نداشت.

بیت ۹ :

فرزندم، نو پسر رستم، آن پهلوان قوی و نیرومندی ، تو از نسل زال، سام و نریمانی

بیت ۱۰ :

تهمینه ادامه داد که از زمانی که خداوند جهان را آفریده است تا این زمان ، پهلوانی مانند رستم آفریده نشده است.

بیت ۱۱ :

سهراب گفت : در حالیکه جهان پهلوانی چون رستم، پدر من است و فرمانده ی رشید و دلاوری چون من، فرزند اوست، کسی جز ما شایستگی پادشاهی را ندارد.

بیت ۱۲:

افراسیاب به فرماندهان سپاهی که همراه با سهراب عازم ایران می شدند سفارش کرد که این راز همچنان باید نهفته بماند و رستم و سهراب نباید همدیگر را بشناسند.

بیت ۱۳ :

پسر (سهراب) نباید که پدرش را بشناسد که اگر چنین شود، به پدرش (رستم) دل بستگی عمیقی پیدا خواهد کرد.

بیت ۱۴:

شاید که به خاطر ناشناس ماندن آن پهلوان نیرومند و کهن سال (رستم)، به دست این شیر مرد جوان کشته شود.

بیت ۱۵:

پس از آنکه رستم به دست سهراب کشته شد، کار سهراب را هم بسازید و یک شب او را در خواب به قتل برسانید.

بیت ۱۶:

کاووس به سپهسالار خود دستور داد که برو و رستم را دستگیر کن و به دار بیاویز و دیگر هرگز درباره ی او با من سخن مگو.

بیت ۱۷:

مفهوم گرز و شمشیر کینه را از کف افکندن و دست از جنگیدن و مبارزه کشیدن است
بیت ۱۸ :

دل من به تو علاقه و تمایل دارد و تصور جنگ با کسی چون تو، عرق شرم بر چهره ام می نشاند.
بیت ۱۹:

شب گذشته، تصمیم من و تو، این بود که هم اکنون با هم مبارزه کنیم.

بیت ۲۰ :

من و تو با هم مبارزه می کنیم. نتیجه این بازی بی تردید همان خواهد بود که خداوند اراده کرده است.

خودآزمایی درس ۲:

۱ – یکی از ویژگیهای داستان های حماسی، وجود حوادث خارق العاده است. به کدام قسمت داستان چنین موردی دیده می شود؟

چون یک ماه شد همچو یک سال بود / برش چون بر رستم زال بود

چون سال شد، زان زمین کس نبود / که یارست با وی نبرد آزمود

رشد و بلوغ جسمانی رستم گونه و حیرت انگیز سهراب و اینکه او در سنین نوجوانی و پهلوانی و نیرومندی، در توان زمین بی رقیب است و به عنوان سردار سپاهی عظیم، به ایران لشکر کشی می کند، از صحنه ها و رویدادهای خارق العاده ی این داستان حماسی است.

۲ – افراسیاب با فرستادن سپاه به یاری سهراب، چه هدفی را دنبال می کرد؟

او امیدوار بود، رستم که فرمانده ی قدرتمند سپاه ایران است . به دست فرزندش کشته شود، سپس خود سهراب در حالی که در خواب است. به دستور او به قتل برسد. در این صورت افراسیاب همه از جانب ایران و همه از جانب سهراب . که فرمانده دلاور سپاه خود اوست ، آسوده خاطر می شود.

۳ – هدف سهراب از لشکر کشی به ایران چه بود؟

که پدر خود را بیابد، کاووس (پادشاه ایران) را از تخت بردارد و پدر را به پادشاهی ایران برساند، آنگاه به توان زمین باز گردد، افراسیاب را نیز از حکومت برکنار کند و خود پادشاه توران شود.

۴ – با توجه به مصراع «به گردن لشکر سپهدار گفت» مقصود از «سپهدار» کیست؟

افراسیاب

ث – و از همه مهم تر از ناگشوده ی تقدیر و سرنوشت است

دگرگونه تر باشد، آیین ما / جز این باشد آرایش دین ما

۲٫ ردیف :
ردیف کلمه یا کلماتی است که در پایان مصرع ها یا بیت ها، پس از قافیه عیناً تکرار می شود و معنی آن کلمه نیز یکسان است . اگر کلمات پایانی تنها از نظر شکل و نگارش یکسان باشند و معنی آن ها یکسان نباشد، کلمات قافیه به حساب می آیند نه دریف.
۳٫ سجع :
به هماهنگی کلمات پایانی دو جمله یا بیشتر، اصطلاحاً سجع گفته می شود.

۴٫ تضاد :
کاربرد هنرمندانه دست کم دو کلمه که معنای آنها مخالف هم باشد، آرایه ی تضاد نامیده می شود. نام دیگر آرایه ی تضاد ، طباق است.
همت کننده از نیستی / نیست کننده پس از هستی . هست کننده و نیست کننده
۵٫ تشبیه :

الف – مشبه چیزی یا کسی که آن را به چیزی یا کسی دیگر تشبیه می کنیم.
ب – مشبه به : چیزی یا کسی که مشبه مانند آن شده است
پ – وجه شبه : همانندی یا همانندی های موجود بین مشبه و مشبه به
ت – ادوات تشبیه : کلمه ای که رابطه ی تشبیه را برقرار می کند از جمله چون، مانند، نظیر……..
تنش چون بید لرزان است
تن -> مشبه / چون -> ادوات تشبیه / بید -> مشبه به / لرزان -> وجه شبه
۶ – تشخیص :
نسبت دادن حالات و رفتار انسان به غیرانسان ، آرایه ی «تشخیص» نامیده می شود.
۷ – نماد :
نماد یا نشانه پدیده ای است که چون ویژگی و صفتی را در حد فریادی در خود دارد، مظهر و سمبل آن ویژگی شده است. مانند شیر که نماد قدرت است.
جهاد -> نماد آزادی و خرمی
دریا -> عظمت و بخشندگی
۸ – ضرب المثل :
ضرب المثل جمله ای است بسیار کوتاه و پرمغز و پند آموز که در میان مردم رایج شده است.
مانند :
باد آورده را باد می برد. به مفهوم هر چه بدون زحمت بدست می آید. انسان قدر آن را نمی داند و زود هم از دست می رود.
۹ – لطیفه های ادبی :
لطیفه های ادبی سخنی است که حاوی نکته ای «لطیف و عبرت آموز است و طرز بیان آن طنز است»
۱۰ – قطعه :
قطعه قالبی است که مصراع های زوج (دوم) بیت های آن هم قافیه اند. محتوا و مضمون قطعه غالباً «پند و اندرز » است. کوتاه هترین قطعه از دو بیت تشکیل می شود.
۱۱٫ مثنوی :
مثنوی شعری است که دو مصرع، دو مصرع هم قافیه اند. مثنوی به دلیل آسانی قافیه برای سرودن داستان ها و نشان¢ *مطالب طولانی مناسب است. اگر کلمات قافیه را به ترتیب با علامت های * دهیم، قالب مثنوی بدترین شکل است.
کوتاه ترین مثنوی دو بیت دارد.
۱۲٫ غزل :
غزل شعری است که قافیه در مصرع نخست و تمام مصرع های زوج آن رعایت می شود و محتوای آن معمولاً بیان عواطف و احساسات است.
اگر کلمات قافیه را به علامت ستاره نشان دهیم نمودار قالب غزل به صورت زیر است.
تعداد ابیات قصیده معمولاً بیش از غزل است.

درس چهارم قطعه های نمایشی
تعریف ادبیات نمایشی : گونه ای از ادبیات است که برای نمایش و اجرا در صحنه، نوشته می شود.

مسابقه ی ادبیات نمایشی :
ادبیات نمایشی بیشتر در یونان و دوم مسابقه داشته است.

موضوع اساسی ادبیات نمایشی :
تحلیل روحیات انسان و نحوه برخوردار با حوادث وظیفه ی اساسی و ادبیات نمایشی است.

انواع ادبیات نمایشی :
ادبیات نمایشی در غرب به سه شاخه ی کلی تقسیم می شود:
الف – تراژدی
ب- کمدی
پ – درام

تعریف نمایش نامه ی تراژدی :
تصویر ناکامی اشخاص برجسته است.

تعریف نمایش نامه ی کمدی :
تجسم عیوب و رذیلت های اخلاقی است به گونه ای که مایه ی خنده باشد.

تعریف نمایش نامه درام :
نمایش نامه ای است که در آن، شکل عادی زندگی با همه تضادها و تعارض ها ارائه می شود.

درون مایه ی ادبیات نمایشی :
درون مایه و محتوای نمایش نامه ها ممکن است دینی، ملی و سیاسی و اجتماعی باشد.

مسابقه ی نمایش در ایران :

نکته :

توضیح :

۱٫ همان گونه که در تعرف درس گفته شد، در اجرای تعزیه گاه نارسایی هایی در وزن و قافیه ایجاد می شد. دو نمونه را در متن پیدا کنید.

در بیت ، «برادر جان ز جا برخیز و آور ذوالجناح امروز/ که از بهر جهاد اهل کین گردم سوارامروز» واژه ی امروز ردیف است و بیت و قافیه ندارد.
در بیت «بدان یک ساعت دیگر من و تو از جاف و کین/ شویم لب تشنه بی سر از ستم های شرار امروز» دومین هجای دو مصراع با هم تفاوت دارند.

ابن سعد : خطاب به من به تو عباس، ای دلیر جهان …………..
عمر سعد : ………..کنید حمله به یک بار بر امام زمان
شعر : امیر جهان، الحذر، الحذر = ز عباس ، شیر ژیان ، الحذر

۳ – تئاتر و تعزیه چه فرقی با هم دارند؟

آزمون فصل ۱: (بدون پاسخ)

۱٫ با توجه به جمله ی «هر کاری که با نام خدا آغاز نشودف ابتر است».
الف – معنی ابتر چیست؟
ب : اعمال انسان در چه صورتی ارزشمند و ماندگار است؟

۲ . در عبارت زیر، کدامیک از دروازه های داده شده صحیح است؟

۳٫واژه ی «نعت و منقبت» به معنی ………و ……….است.

۴ . کتاب «تاریخ جهان گشا» نوشته ی (….) است. این کتاب که متعلق به قرن (…….) است، شرح (…..) است.

الف – ……………..
ب – ……………….

«هر که از روی نادانی نه او را گزید، گزند او به ناچار به او رسید»

نظرات شما عزیزان:

tara

ساعت21:23---8 بهمن 1391

[وب سایت]

webet amozeshie!che khob!

بهرام

ساعت21:45---3 بهمن 1391

خوب

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: